نشست خبری با عنوان "ارائه نتايج مطالعه كشوري ارزيابي سريع و پاسخ به وضعيت كودكان كار و خياباني 15 استان كشور" به همت واحد ترجمان دانش دانشگاه علوم توانبخشی و سلامت اجتماعی و با ارائه مجری طرح دکتر پیام روشن فکر عضو هیئت علمی دانشگاه علوم توانبخشی و سلامت اجتماعی، شنبه 15 مهرماه در دانشگاه برگزار شد.

به گزارش خبرنگار وبدای دانشگاه، دکتر پیام روشن فکر عضو هیئت علمی دانشگاه علوم توانبخشی و سلامت اجتماعی در این نشست خبری گفت: در زمينه‌ کار کودک در ايران پژوهش های متعددی در بازه‌های زمانی 1381 تا 1401 وجود دارد که بیشتر مقطعی(در يک بازه زمانی و معمولا در يک مکان با نمونه های محدود) و اغلب آنها در تهران انجام شده اند، این مطالعات غالبا کمی بوده و مطالعات کیفی يا ترکيبی و کاربردی (مانند مطالعه  اخير) مربوط به کار کودکان در ایران انگشت شمار است، تعدد مطالعات مربوط به کودکان خيابانی و حتی انجام پیمایش هایی در سطح گسترده و مقیاس های کلانشهرها و چندمرکز استان در مناطق مختلف کشور باعث شده اطلاعات زمينه ای و روندهای تغييرات در مورد اين جمعيت بیش از کودکان کار غيرخیابانی باشد.

اين عضو هیئت علمی دانشگاه تاکيد کرد :به ويژه با وجود مطالعات متوالی در مرکز تحقیقات مديريت رفاه اجتماعی دانشگاه که در بازه های حدودا 3 ساله در سالهای 92 و 95 و 98، ابتدا در کلان شهر تهران و سپس در شش شهر(تهران،کرج، مشهد،زاهدان، بندعباس و کرمانشاه) و نهايتا سال های پايانی اين دهه در 15 مرکز استان (با افزودن برخی جنبه ها در مطالعات بعدی) انجام شد، درمجموع وعليرغم برخی محدودیت ها، مطالعات موجود می توانند در ارائه ی تصویری از کودکان کار در ایران راهگشا باشند.

 دکتر روشن فکر اظهار کرد: کار کودک هرگونه فعاليت اقتصادی است که مانع تکامل و تحصيل کودک شده و به سلامت وی آسیب می زند، کار خيابانی کودکان بخش کوچکی از نوک هرم کار کودک است و بیشتر کار کودک در بخش های کشاورزی، خدمات، کارخانگی، صنعت و به ويژه در بخش غيررسمی اقتصاد متمرکز است این آمار برای کار کودک در جهان در سال ۲۰۱۰، یک به ده ، يعنی حدود ده درصد جمعيت 5تا17 سال جهان بود و با اقدامات کسنرده که در 88 کشور دنيا طی برنامه ای جهانی انجام شده این آمار در سال 2016 ، به یک به شش رسید و در ایران طبق برآورد اوليه‌ ما این نسبت حدود، یک به هشت و دو دهم است و  باید با سیاستگذاری اصولی و برخی مداخلات، این آمار را کاهش دهیم.

مسئول کميته ارزيابی سريع و پاسخ(RAR) پژوهشکده‌ سلامت اجتماعی افزود: درباره تعداد کودکان [کار] در خیابان که موضوع این بررسی است، آمار دقیق و به‌روزشده از سوی نهادهای رسمی منتشر نمی‌شود، به‌خصوص که براساس تعاریف مختلفی که در طول سال‌ها از کودک خیابانی، کودک کار و کودک کار در خیابان وجود دارد این تخمین‌ها جابه‌جا می‌شوند و نمی‌توان به روند رشد یا کاهش آن اذعان کرد.

وی افزود: براساس يکی از همين مطالعات انجام شده در مرکز تحقيقات مديريت رفاه اجتماعی به همت دکتر وامقی، بنده وجمعی از همکاران در مقاله ای که در سال ۲۰۱۷ (۱۳۹۶) در مجله ی سلامت شهری(Urban Health) منتشر شد، برای ترسیم و برآورد دقیق‌تری از اندازه جمعیت کودکان خیابانی در شش شهر بزرگ ایران (تهران، کرج، زاهدان، کرمانشاه، مشهد و بندرعباس) از چهار روش (شمارش مستقیم، شمارش غیرمستقیم، خرد جمعی، و چندبرابرسازی)برآورد جمعيتهای پنهان استفاده کرديم و بر اين اساس ، تعداد کودکان خیابانی (5 تا 18ساله)  در تهران بین ۳۲۴۰(شمارش مستقيم)  تا ۱۰۵۵۳ (شمارش غيرمستقیم) نفر و میانه روش‌ها ۵۳۱۷  کودک برآورد شده است که این تحقیق به لحاظ زمانی و روشی، برآورد علمی دقيقتری نسبت به اظهارنظرهای دیگر در این زمینه دارد.

دکتر روشن فکر اظهار کرد: علاوه بر بحث تعداد کودکان در ایران، شناخت وضعيت کار کودکان و نه لزوما طراحی مداخلات و برنامه هایی برای بهبود وضعيت آنها که وجه تمايز و موضوع اين طرح است مورد توجه محققین مسائل اجتماعی در دو دهه ی اخیر بوده است، این مطالعه نيز باتائيد يافته های مطالعات قبلی، نشان می دهد که فقر و مشکلات اقتصادی خانواده ها، عامل اصلی در ورود کودکان به خیابان است، کودکان به دلیل کار از تحصیل محروم شده و در حین کار درگیر رفتارهای پرخطر و دچار آسیبهای مختلفی می شوند، خدمات و مداخلات موجود نیز اغلب به لحاظ پوشش و تنوع ناکافی است، مطالعه همچنین تصویری از تنوع انواع کار و ویژگی های کودکان براساس متغیرهای زمینه ای آنها بدست می دهد و نتایج این مطالعه بر ضرورت طراحی و اجرای مداخلات متعدد رفاهی، حمایتی، آموزشی، سلامتی، تغذیه ای و حقوقی برای کودکان کار و خیابان تاکید دارد و به حساسیت این مداخلات به تفاوت های درون و بین گروه های مختلف کودکان توجه می دهد.

دکتر روشن فکر گفت: دانشگاه علوم توانبخشی و سلامت اجتماعی در زمينه های ماموريتی خود ارتباطات متعددی با حوزه سیاستگذاری دارد، انتظار جامعه‌ دانشگاهی و کارشناسی آن است که سیاستگذاری مبتنی بر شواهد علمی  درکشور نهادینه شود و در اين ميان هم شواهد طولی به نسبت شواهد مقطعی از اعتبار بیشتری برخوردار است .

عضو هیئت علمی دانشگاه علوم توانبخشی و سلامت اجتماعی افزود: در کشور تا حدودی در حوزه کودکان کار، سیاستگذاران با مجامع علمی ارتباط گرفته اند و دانشگاه  تا حدودی تاثیر گذاشته است اما در حد انتظار نیست و بازهم نیاز به اصلاحات جدی و جای کار داریم ، متاسفانه برخی مواقع کار به دانشگاه سپرده می شود اما مبنای عمل قرار گرفته نمی شود .

دکتر روشن فکر درپايان اظهار داشت: شناخت به روزتر و بهتر وضعیت، مشکلات و مسائل این کودکان، آشنایی با علل‌ وعوامل ایجادکننده و تقویت‌کننده آن، بسترهای حقوقی و قانونی درکنار هم افزایی و بازنگری در اقدامات انجام شده و درس گرفتن از تجارب جهانی و داخلی، گام های لازم در راه برنامه ريزی برای کمک‌رسانی به این کودکان و بهبود وضعيت آنهاست.