دکتر سیاوش مرادی متخصص پزشکی اجتماعی، عضو هیات علمی دانشگاه علوم پزشکی مازندران به مناسبت برگزاری کنگره ملی « رصد اجتماعی پاندمی کووید 19» گفت:  مطالعات نشان می دهد، بیش از 57 درصد تغییرات سلامت اجتماعی، صرفا با حکمرانی خوب، قابل پیش بینی است.

    وی به عنوان عضو پنل " چالش های سلامت اجتماعی در پاندمی کووید 19 " و در پاسخ به سئوال خبرنگار وبدای دانشگاه علوم توانبخشی و سلامت اجتماعی، مبنی بر اینکه " مولفه های سلامت اجتماعی که در کنترل پاندمی کووید می توانند دخالت داشته باشند، کدامند ؟ "، به ارائه تعریف " سلامت اجتماعی " از سه منظر، پرداخت.

   دکتر مرادی، در منظر اول، سلامت اجتماعی را براساس مدل " زیستی، روانی و اجتماعی "، منظر دوم، سلامت اجتماعی را با توجه و " تمرکز بر جامعه سالم "، و منظر سوم، " تعیین کننده های اجتماعی سلامت"  را مدنظر قرار داد و افزود: توجه به تعیین کننده های اجتماعی سلامت، از معدود مواردی است که از دیدگاه علمی، تغییر پارادایمی در نظام سلامت ایجاد کرد.

    وی تصریح کرد: وقتی مدل " زیستی، روانی و اجتماعی " معرفی شد، عقیده بر این بود که نباید فقط سلامت جسمی مورد توجه باشد، بلکه سلامت روانی و اجتماعی نیز می بایست مدنظر قرار بگیرد و نکته جالبتر اینکه، مفهوم سلامت اجتماعی، پنج تا 10 سال زودتر از مدل اول که سلامت روان را هم در برداشت، معرفی شده بود.

   در عین حال، دکتر مرادی معتقد است که به هیچ وجه نمی توان سلامت را فقط از این سه منظر مورد نظر قرار داد، بلکه اگر بخواهیم در مورد سلامت اجتماعی سخن بگوییم، باید به سلامت جسمی و روانی نیز توجه داشته باشیم. همچنان که شواهد نشان می دهد، بین سلامت اجتماعی و سلامت جسمی، رابطه مستقیم وجود دارد.

    این متخصص پزشکی اجتماعی با اشاره به سلامت اجتماعی از منظر دوم ، گفت: این نگرش، تمرکز بر جامعه سالم دارد، جامعه ای که در آن، فرصت های برابر برای آحاد جامعه وجود دارد، حکمرانی قانونی، عدالت در توزیع ثروت و دسترسی عمومی به فعالیت های تصمیم گیری و ...، ابعاد و مولفه های مختلف جامعه سالم را به ما نشان می دهد.

    وی افزود: از این منظر، سلامت اجتماعی به جمع بندی شرایط جامعه می پردازد، موضوعی که در جامعه شناسی کاربردی و در آسیب شناسی مسایل اجتماعی، به آن پرداخته می شود. جامعه سالم، به شبکه های اجتماعی سالم و سرمایه های اجتماعی بیشتر می پردازد.

    دکتر مرادی، سلامت اجتماعی را از منظر سوم و براساس تعیین کننده های اجتماعی سلامت، دارای پنج جزء اصلی و اساسی " بستر اجتماعی، آموزش، مراقبت های بهداشتی، سازه و محله زندگی و ثبات اقتصادی "، ذکر کرد.

    وی اظهار داشت: اگر هر یک از سه منظر را برای سلامت اجتماعی در نظر بگیریم، باید در کنار تعاریف آن، حداقل پنج جزء تعیین کننده های اجتماعی سلامت را قرار بدهیم. در دل سلامت اجتماعی، " شکوفایی اجتماعی " ، که امید به آینده جامعه را نشان می دهد، " همبستگی اجتماعی " که در آن گنجانده شده و براساس آن می توان رفتارهای جامعه در شرایط مختلف را پیش بینی کرد که در پاندمی کووید 19 هم مطرح بود.

    دکتر مرادی افزود: " انسجام اجتماعی " یعنی احساس تعلقی که آحاد مردم به جامعه خود دارند، " پذیرش اجتماعی " اینکه همه مردم، جامعه خود را با همه خوبی و بدی آن بپذیرند و مورد قبولشان باشد. و از همه مهمتر، " مشارکت اجتماعی " یعنی آحاد جامعه چقدر خود را در سرنوشت دیگران و در سلامت دیگران ، مسئول می بینند و هر اقدامی که انجام می دهند در تامین سلامت جامعه دخیل می دانند.

    وی تصریح کرد: این پنج جزء را باید ذیل تعریف سلامت اجتماعی مورد توجه قرار بدهیم. نکته دیگر اینکه ما حتما معیارهای سلامت اجتماعی را باید بصورت پویا تعریف کنیم. یعنی با توجه به شرایط هر کشور و حتی مناطق مختلف در هر کشور، معیارهای سلامت اجتماعی می تواند متفاوت باشد و حتی معیارها می توانند از یک دوره زمانی به دوره دیگر متفاوت باشند، چرا که ممکن است شرایط در هر زمان تغییر کند.

    وی به سلامت اجتماعی، با توجه به حکمرانی و سرمایه اجتماعی اشاره ای داشت و گفت: دو جزئی که ما در پاندمی کووید منتقد آن بودیم. حکمرانی خوب محصول مشارکت دولت، جامعه مدنی و بخش خصوصی است، یعنی نمی توان فقط به فعالیت دولت بعنوان حکمرانی خوب توجه کرد، بلکه همین موضوع منجر به استقرار حاکمیت قانون، ثبات، عدالت و امنیت می شود و یکی از مولفه های برجسته آن، پاسخگویی اجتماعی است.

     این استاد و محقق دانشگاه علوم پزشکی مازندران، براساس مطالعات انجام شده، گفت: بیش از 57 درصد تغییرات سلامت اجتماعی را صرفا با حکمرانی خوب می توان پیش بینی کرد و در واقع، حکمرانی خوب موجب بهبودی و ارتقای سلامت اجتماعی در جوامع می شود که در کشور ما، بالغ بر 57 درصد یا نزدیک به 60 درصد است. و این، سهم بسیار مهمی است. یعنی اگر همه ابعاد سلامت اجتماعی را کنار همدیگر بگذاریم، ولی حکمرانی خوب برای اینکه قوانین خوبی وضع شود، برای اینکه ثباتی را بلحاظ سیاسی و اقتصادی ایجاد کنیم و امنیتی وجود داشته باشد، حاصل نشود، سلامت اجتماعی با مشکل روبه رو خواهد شد.

    دکتر مرادی افزود: سلامت اجتماعی، پنجه در پنجه سرمایه اجتماعی است، و محور سرمایه اجتماعی، اعتماد است. اعتمادی که در جامعه وجود دارد و اعتمادی که بین آحاد جامعه و حکمرانان وجود دارد، همه  اینها در مجموع، سرمایه اجتماعی را تشکیل می دهد و واژه ای که بسیار پرکاربرد است و من از آن زیاد استفاده می کنم، " سر زندگی اجتماعی " است ، یعنی آحاد جامعه فقط موجود زنده تلقی نمی شوند، بلکه زندگی می کنند و از همه ابعاد زندگی بهره مند می شوند و کیفیت زندگی آنان مهم است.

   وی تصریح کرد: اگر بخواهیم به بحث "سلامت اجتماعی" در " پاندمی کووید 19 " بپردازیم، باید بگوییم که این دو مقوله ارتباط دو طرفه با یکدیگر دارند، یعنی در واقع، دو سئوال مطرح است، اینکه " مولفه های سلامت اجتماعی که در کنترل پاندمی کووید می توانند دخالت داشته باشند، کدامند ؟ " و سئوال دوم، " سلامت اجتماعی از خود پاندمی کووید 19 چگونه تاثیر می پذیرد ؟ "

    وی در پاسخ به سئوال اول، گفت: همه مواردی که برای یک جامعه سالم لازم دانستیم و به آنها اشاره کردم، می توانند در کنترل پاندمی کووید 19 مطرح باشند. پنج جزء سلامت اجتماعی (شکوفایی اجتماعی، همبستگی اجتماعی، انسجام اجتماعی، پذیرش و مشارکت اجتماعی)، به نوعی می توانند در کنترل کووید موثر باشند. همانطور که تبعیت از محدودیت های کرونایی، مشارکت در برنامه واکسیناسیون برغم تبلیغات منفی، تقویت مراقبت های پیشگیری و درمان با تکیه بر تجویز پزشک متخصص و نه تبلیغات شرکت های دارویی، از پذیرش و مشارکت اجتماعی ناشی می شود.

     این استاد دانشگاه، همچنین افزود: هرچند که محدودیت ها، روابط اجتماعی و شکل گیری مجامع مختلف را تحت تاثیر قرار داد، سوگ های ناتمام مربوط به فوت عزیزان و دیگر آثار پاندمی کووید، تبعات اجتماعی خاص خود را دارد ، اما نباید فقط اثرات سوء پاندمی را مدنظر قرار داد، بلکه باید تاثیرات مثبت پاندمی را در جامعه ملاحظه کرده و مورد توجه قرار داد.

    عزم ملی که منجر به همبستگی و مشارکت اجتماعی می شود، بسیار حائز اهمیت است و مشارکت سازمان های مردم نهاد و بخش خصوصی در تولید و تامین ابزار حفاظت شخصی در مقابله با کووید، نمونه ای از همبستگی و مشارکت اجتماعی است که دکتر مرادی به آنها اشاره کرد.

    وی همچنین به " سرمایه اجتماعی " بعنوان عاملی موثر در سلامت اجتماعی اشاره کرد و گفت:  باید توجه داشته باشیم، کشورهایی که توانستند پاندمی کووید را مدیریت و کنترل کنند، از سرمایه اجتماعی بالایی برخوردار بودند. ضمن آنکه هرچه ما در جامعه به عدالت اجتماعی در ارائه خدمات بهداشتی و درمانی نزدیک شویم، از سلامت اجتماعی بهتری برخوردار خواهیم بود.

    وی با تاکید بر اهمیت سرمایه اجتماعی و مشارکت جامعه در مدیریت کووید، افزود: کشورهایی در جهان به دلیل داشتن درآمد بالا، سهم بیشتری از تولید ناخالص ملی را به بهداشت و درمان مردم خود اختصاص دادند، و در ابتدا تصور می شد که این کشورها می توانند مدیریت بهتری را در زمینه پاندمی کووید داشته باشند، اما چون از مشارکت و سرمایه اجتماعی پائینی برخوردار بودند، نتوانستند در تحقق این هدف موفق باشند.

    دکتر مرادی همچنین اظهار داشت: ما سلامت اجتماعی را در کنار مولفه های اجتماعی موثر بر سلامت تفسیر کردیم و همانطور که نمی توانیم به سلامت اجتماعی بدون توجه به سلامت جسمی و روانی، بپردازیم، نمی توانیم " بستر اجتماعی " را مستقل از چهار جزء دیگر عوامل اجتماعی موثر بر سلامت، در نظر بگیریم.

   وی، " آموزش " را به عنوان یکی از تعیین کننده های اجتماعی سلامت که باید کیفیت مناسب داشته و برای همگان قابل دسترسی باشد، تا حد زیادی در کنترل پاندمی کووید 19 موثر دانست و گفت: آموزش دانشگاهی تا آموزش عمومی که می تواند به ارتقای سلامت جامعه کمک کند، در کنترل پاندمی تاثیرگذار است.

   وی در پایان این گفت وگو، افزود: اگر جامعه ما اقتصاد پایدار نداشته باشد و مردم از نظر محله زندگی، دارای سلامت محله نباشند و خدمات مراقبتی عادلانه توزیع نشده باشد، قطعا با پاندمی، شرایط نامناسب تر و وضعیت بدتر خواهد شد و از طرفی، اگر مراقبت های بهداشتی و درمانی که هزینه بر بود و موسسات بیمه گر وارد عمل شده و با پوشش بیمه ای، بخشی از سلامت اجتماعی را عهده دار شوند، تبعا هم مولفه های سلامت اجتماعی می توانند در کنترل و مدیریت پاندمی کووید 19 دخالت داشته باشند و هم پاندمی کووید 19 می تواند تاثیرات خود را بر اجزاء و مولفه های سلامت اجتماعی به جا بگذارد.

انتهای پیام/

تهیه و تنظیم خبر: نعیمی پور