دکتر غلامرضا معصومی عضو بورد سلامت در بلایا و فوریت های کشور و رئیس اداره پدافند غیرعامل دانشگاه علوم پزشکی ایران با ارائه مقاله خود تحت عنوان " چالش های درمانی در کووید 19 (تاب آوری نظام سلامت ) " در وبینار « مدیریت همه گیری کووید 19 از منظر پدافند غیرعامل »، افزایش تاب آوری نظام سلامت برای مقابله و مدیریت مخاطرات را ضروری دانست.

   به گزارش خبرنگار وبدای دانشگاه علوم توانبخشی و سلامت اجتماعی، وبینار  « مدیریت همه گیری کووید 19 از منظر پدافند غیرعامل  »، روز سه شنبه به مناسبت هفته گرامی داشت پدافند غیرعامل (8 الی 14 آبان ماه)، به همت گروه آموزشی و مرکز تحقیقات سلامت در حوادث و بلایا دانشگاه علوم توانبخشی و سلامت اجتماعی و با همکاری معاونت بهداشتی وزارت بهداشت، دانشگاه علوم پزشکی ایران و سازمان اورژانس کشور، برگزار شد.

   وی، روند فعالیت کادر درمان کشور از ابتدای شیوع کرونا در کشور را مرور کرد و این فعالیت را مرحله به مرحله مطابق با شرایط و حرکت ویروس و همچنین میزان آگاهی علمی و تخصصی همه اعضای کادر درمان به یک اندازه، از روش های درمانی در جهان که با یک برنامه منسجم و درست آموزشی همراه نبود، ذکر کرد.

   وی همچنین بعد از عدم آموزش کادر درمان به عنوان چالش اول در این خصوص، به مشکلات کادر درمان بلحاظ کمبود وسایل و امکانات بهداشتی برای محافظت شخصی، تست های تشخیصی و امکانات دارو و درمان برای بیماران اشاره کرد.

   دکتر معصومی به مشکلات مربوط به پروتکل های منتشر شده از سوی وزارت بهداشت و مسایل مربوط به اجرای آنها اشاره کرد، ضمن آنکه داروهای مختلف مصرفی برای بیماران کرونایی را نام برد، تاثیرات آنها بر روی بیماران و مسایل پیرامون آنها مانند دسترسی و عدم دسترسی به هریک از آنها را بیان داشت.

    وی همچنین به بی توجهی نسبت به اقتصاد درمان و نبود سیاست یکپارچه در خصوص کمبود درآمد بیمارستان ها در دوران کووید و تاثیرات آن بر روند درمان بیماران اشاره کرد و گفت که ورود واکسن های مختلف به کشور، میزان پذیرش مردم و تاثیرات آنها، از دیگر چالش های این حوزه بود.

   وی در تعریف تاب آوری، گفت: توان و ظرفیت برگشت کامل به شرایط قبل از بحران، انجام اقدامات توسط یک فرد و یا یک جامعه در جهت ایجاد ظرفیت را تاب آوری می گویند.

   دکتر معصومی در تبیین تاب آوری اظهار داشت: استفاده از واژه تاب آوری در حوزه حوادث و بلایا در سال 1980 میلادی، اولین بار مطرح شد و با توجه به شرایط و میزان آگاهی مردم، تکامل، تعامل و تعادل در برقراری و ایجاد تاب آوری در جامعه ضروری است.

   وی سپس، جامعه تاب آور که آگاهانه و هوشیار عمل می کند، و چگونگی این عمل آگاهانه در شرایط مختلف را مورد تجزیه و تحلیل قرار داد.

   این متخصص طب اورژانس، در ادامه توصیه هایی جهت افزایش تاب آوری جامعه در خصوص مقابله با کووید 19 داشت، که  بگفته وی، « مشخص شدن هدف، افزایش ارتباطات، افزایش اعتماد بنفس، بالا رفتن انعطاف پذیری سیستم و توجه به مسایل مالی که نمی تواند محور باشد ولی تاثیرگذار است، و تقویت مسایل معنوی » ، در افزایش تاب آوری موثرند.

*****

« پیشگیری مخاطرات بیولوژیک در نظام سلامت »

     دکتر محمد اسماعیل مطلق مشاور معاون بهداشتی وزارت بهداشت و عضو هیات علمی دانشگاه علوم پزشکی اهواز  با ارائه مقاله خود تحت عنوان " پیشگیری از مخاطرات بیولوژیک در نظام سلامت "، مخاطرات بیولوژیک و راه های پیشگیری از آنها را تشریح کرد.

    دکتر مطلق در ارائه مقاله خود، مقدمه ای در تعریف بیوتروریسم بیان کرد که عبارتست از ایجاد ترس و وحشت، با بهره گیری از عوامل زیست شناختی مختلف. و جنگ افزار بیولوژیک عبارتست از وسیله ای که بمنظور انتشار عمدی ارگانیسم های مولد بیماری یا فرآورده های آنها توسط غذا، آب، حشرات ناقل یا به صورت افشانه به کار برده می شود.

   وی با اشاره به اینکه استفاده عمدی از میکروارگانیسم ها که معمولا با افزایش قدرت بیماری زایی و مقام سازی شان نسبت به داروهای متداول همراه است ، گفت: استفاده از سلاح های بیولوژیک (استفاده از میکروب ها و سموم و سایر عوامل زیستی) بر علیه انسان ها، دام ها و محصولات کشاورزی حتی در زمان صلح و بطور مخفیانه انجام شده است.

   دکتر مطلق، شیوع بیماری های خاص در بین انسان ها، دام ها و محصولات کشاورزی بطور عمدی و از طرف دشمنان جهت صدمه زدن به زیرساخت های اقتصادی و اجتماعی و بر علیه امنیت و آسایش مردم، ناامنی ملی، منطقه ای و بین المللی و حتی بسته شدن مرزها و بلوکه شدن فعالیت های کشورها را متذکر شد.

    وی در تشخیص این مخاطرات، گفت: دشواری تشخیص حضور عوامل بیولوژیک و تفکیک عمدی و یا غیرعمدی بودن شیوع همه گیری های عفونی و سم ، غفلت از اکثر موارد و عدم ریشه یابی که آیا عامل این بیماری با اهداف و نیت قبلی وارد کشور، مزارع و یا دام ها شده و یا بطور تصادفی و یا در نهایت بطور طبیعی شیوع یافته است، اتفاق می افتد.

    این استاد دانشگاه در خصوص اثرات درازمدت عوامل بیولوژیک نیز اظهار داشت: تعیین آثار درازمدت و عوارض مواجهه با یک عامل بیولوژیک مخرب بسیار دشوار و گاه ناممکن است، عوامل بیولوژیک شناخته شده، ممکن است جهش های ژنتیکی زیان آوری در انسان ها ایجاد نمایند (اسلحه های ژنتیکی ) و برخی از عوامل عفونی می تواند آسیب های شدیدی در رشد جنین انسان ایجاد کند (مانند ویروس روبلا) .

    دکتر مطلق افزود: عوامل بیولوژیک، بسته به مقدار دوز عامل بیماری زای دریافتی، ممکن است شامل سرطان زایی، تراتوژنیک و یا همراه با موتاسیون باشند. عوامل زیستی از جمله برخی از اجرام خاص ممکن است همچنین ایجاد بیماری های طولانی مدت کنند.

    وی به چند نمونه از عوامل زیستی آلوده کننده که در اقصی نقاط جهان و در جنگ تاتارها و جنگ های جهانی اول و دوم و یا در جنگ های ژاپن با چینی ها استفاده شده، اشاره کرد و گفت: مناسب ترین عوامل برای استفاده در جنگ افزارهای زیستی عبارتند از « سیاه زخم، طاعون، تولارمی، بروسلوز، تب Q، انسفالیت اسبی، تب های خونریزی دهنده و آبله » .

   وی تهدیدهای زیستی جوامع انسان را به سه گروه A  ، B و C  ( انتشار آسان با انتقال آسان فرد به فرد دارد، انتشار با سهولت نسبی و پاتوژن های جدیدی که با بهره گیری از مهندسی ژنتیک قابلیت تغییر به منظور تولید انبوه و انتشار وسیع را دارا می باشند) تقسیم کرد، ضمن آنکه از تهدیدهایی مانند داروهای روانگردان LSD ، که امروزه به لیست طولانی میکروب ها و سموم ضرررسان اضافه شده است، نام برد.

    دکتر مطلق، درباره اهداف نظام مراقبت در پدافند زیستی، نیز گفت: " پایش بهنگام قبل از بروز هر بیماری می تواند به طراحی برنامه ای برای مقابله با آن منجر شود. کمک به کشف بموقع عامل بروز همه گیری های احتمالی قبل از حادث شدن آن و در صورت کشف اولین علائم، بررسی و کنترل سریع بمنظور جلوگیری از بروز همه گیری " ، از جمله اهداف نظام مراقبت در پدافند زیستی است.

    " تعیین گروه های در معرض خطر ابتلا به عنوان یک اقدام اثربخش در پدافند زیستی، ارزیابی اثربخشی فعالیت های پیشگیرانه و کنترلی، تعیین اولویت های اقدامات کنترل عامل بیماری به عنوان رخداد بهداشتی، طراحی برناه های مداخله ای، تامین امکانات لجستیکی مناسب اعم از سرمایه ای و مصرفی، و تقویت پژوهش های کاربردی " دیگر اهداف نظام مراقبت در پدافند زیستی را تشکیل می دهند که از سوی دکتر مطلق بیان شد.

    وی درمورد راههای ورود عوامل زیستی ، اظهار داشت: یکی از راحت ترین حملات مورد استفاده، تهدیدات آب و غذا می باشد، زیرا که انتشار با سهولت نسبی، ایجاد بیماری با شدت متوسط و مرگ و میر پائین (بنابر این بازتاب گسترده جهانی متوجه آن نخواهد بود)، مشکل بودن اثبات این حمله، آسان بودن توزیع عوامل زیستی توسط نیروهای نفوذی، مشکل بودن دفاع در برابر آن، امکان آلودگی مواد خوراکی در هر مرحله ای مانند تولید، انتقال، ذخیره سازی و توزیع ، و در مواردی بروز این بیماریها مشخص کردن خوشه ای که بیماری از آن آغاز شده و سر منشاء بیماری بسیار حائز اهمیت است که یکی از مهمترین اقدامات در این خصوص به کار بردن مراقبت سندرمیک است.

   وی پس از اشاره به راه های تشخیص حمله زیستی، سه سئوال در زمینه دفاع زیستی مبنی بر اینکه " تفاوت بین یک اپیدمی طبیعی و اپیدمی ناشی از جنگ بیولوژیک چیست ؟، از چه عامل یا عواملی استفاده شده است ؟ و چه اقدامات مقابله ای از جمله واکسیناسیون، درمان، اعلام هشدار و رفع آلودگی می توان انجام داد ؟ " مطرح و توضیح داد.

   دکتر مطلق در بیان تفاوت بین یک اپیدمی طبیعی و اپیدمی ناشی از جنگ بیولوژیک ، عوامل مورد استفاده را تعیین کرده و به اقدامات مقابله ای برای کاهش تلفات اشاره داشت.

   وی همچنین تقویت نظام مراقبت بیماری ها، از طریق گردآوری، تجزیه و تحلیل، تفسیر مستمر و منظم داده های مربوط به سلامتی بمنظور مداخله و انتشار نتایج آنها را یادآوری کرد و در توضیح بیماری های قابل گزارش، گفت: به آن دسته از بیماری ها اطلاق می شود که حادث شدنشان از نظر بهداشت عمومی بقدری مهم است که باید وقوع آنها بصورت تلفنی، از طریق نمابر یا کتبا به مسئولان بهداشتی سطوح میانی و ملی اطلاع داده شود، ضمن آنکه برای این بیماری ها، باید لیست خطی یا فرم بررسی انفرادی و ... تکمیل شود.

   این استاد دانشگاه در بیان اهداف ساختاری گزارش دهی در پدافند زیستی، " تعیین منابع گزارش دهی، تعیین نحوه گزارش دهی، گزارش فوری بیماری های مشمول گزارش دهی، توجه به شایعات و ارزیابی صحت آن، کشف همه گیری و تعیین الگوی بیماری " را متذکر شد و در عین حال، تاکید کرد: کشف زودرس حمله بیولوژیک از اهمیت حیاتی برخوردار است، زیرا که بدون تامین تدارکات خاص در سطوح محلی و استانی ممکن است شالوده سیستم بهداشتی محلی و شاید هم ملی، در هم شکسته شود.

   وی افزود: لازمه کشف سریع اینگونه حملات، ارتقای آگاهی کلیه کارکنان خط مقدم (بهداشت و درمان) می باشد، بخصوص با ارجحیت استفاده از تکنولوژی مناسب بمنظور پیش بینی بروز حادثه ، چون این افراد می توانند در سایه استفاده از نظام مراقبت سندرمیک این حوادث را به سرعت تشخیص داده و گزارش کنند و یا بدلیل امکان بهره گیری از سیستم مراقبت می توانند واکنش به موقع و مناسب نشان دهند.

   دکتر مطلق همچنین در توضیح نظام مراقبت سندرمیک، اظهار داشت: اساس نظام مراقبت سندرمیک، مبتنی بر علائم بالینی بسیار ساده است، ضمن آنکه مبنای این نظام، شکایات اصلی بیمار است و بجای تشخیص قطعی موارد، فقط اطلاعات بالینی بیماری مورد توجه قرار می گیرد (شاه علامت ها).

   وی، " تب و خونریزی، تب و راش حاد، سندرم شبه آنفلوآنزا، عفونت شدید و حاد تنفسی، تب و علائم عصبی (غیر از فلج شل حاد)، تب و علائم و نشانه های غیر اختصاصی (تب ناشناخته)، زردی، سندرم مسمومیت غذایی، تب و شوک، اسهال حاد آبکی، اسهال خونی، سرفه مزمن، فلج شل حاد و مرگ ناگهانی غیرقابل انتظار " را به عنوان سندرم های مشمول گزارش دهی در نظام مراقبت با تایید سازمان جهانی بهداشت WHO ذکر کرد.

  وی با تاکید بر ضرورت تشخیص زودرس و بموقع سندرم های مشمول گزارش دهی، رعایت اصول پدافند غیرعامل در زیرساخت های بهداشتی و درمانی را یادآوری کرد که " تقویت سیستم های دائمی انتقال سریع اطلاعات، شبکه گردآوری داده های بیماری های انسان، دام و محصولات کشاورزی، آموزش نیروها در تشخیص سریع مشکوک بودن همه گیری و گزارش آن به مرکز، تهیه بانک های اطلاعاتی فعال و به روز، نصب سیستم هشدار سریع در شناسایی حضور این عوامل، سیستم های قوی مراقبت های مداوم بهداشتی شامل ازمایشگاه های سیار انفرادی، خودروهای آزمایشگاهی ساده و آزمایشگاه های مرجع تشخیص عوامل، اعمال روش های متنوع پدافند غیرعامل در آمادگی، پیشگیری، امداد و بازتوانی و ایجاد پناهگاه های عمومی و تخصصی براساس عوامل بیماری زا " از جمله آنهاست.

*****

   « مدیریت پیش بیمارستانی کرونا – کووید 19 »

   دکتر جعفر میعادفر رئیس سازمان اورژانس کشور نیز با ارائه مقاله خود تحت عنوان « مدیریت پیش بیمارستانی کرونا – کووید 19 » ، از اقدامات سازمان اورژانس کشور گفت.

   وی به اقدامات سازمان اورژانس کشور، نقش خیریه ها و تشکل های مردمی در تهیه وسایل حفاظتی و امکانات بهداشتی، اقدامات قوه قضائیه اشاره کرد و سامانه 4030 را در پاسخگویی به سئوال های مردم و فعالیت قرارگاه شهید سلیمانی را در پشتیبانی و کمک به کادر درمان بسیار موثر دانست.

   دکتر میعادفر از پروتکل های بهداشتی و درمانی تهیه شده در اوایل دوران کرونا و بویژه پروتکل مربوط به مهاجران گفت که چالشی در روند شیوع بیماری بود.

   وی از دیگر چالش های کنترل بیماری در کشور ، مساله تحریم ها را ذکر کرد که هر چند سازمان جهانی بهداشت برخی از تجهیزات و کمک ها را به کشورمان ارسال کرد، اما کمبودهایی که در این زمینه وجود داشت، در روند کنترل و درمان بسیار موثر بودند.

    رئیس سازمان اورژانس کشور، به اجرای گسترده برنامه واکسیناسیون و مشارکت همه سازمانها، نیروهای مسلح و شهرداری ها اشاره کرد و افزود: سازمان اورژانس نیز در این زمینه نقش ارزشمندی ایفاء کرده است.

   وی به تعداد 20 هزار نیروی اورژانس در کل کشور اشاره کرد که 50 درصد یعنی 10 هزار نفر آنان به دلیل مواجهه مستقیم و اولیه با بیماران کرونایی، مبتلا به کرونا شدند و 18 تن از آنان به شهادت رسیدند.

*****

   « مدیریت حوادث بیولوژیک »

   دکتر شجاع فرد پژوهشگر و مدرس دانشگاه با ارائه مقاله خود تحت عنوان " مدیریت حوادث بیولوژیک "، به راه های پیشگیری، مقابله و کنترل عواقب استفاده از سلاح های بیولوژیک پرداخت.

    وی با تعریفی از حوادث بیولوژیک، اهداف انسانی و غیر انسانی این حوادث را بیان کرد و افزود: اگر مستقیم باشد، معمولا ابتلا به بیماری، افزایش فوت شدگان، ترس و هراس در جامعه و از هم گسیختگی بنیان های جامعه، و بخشی نیز آسیب به سیستم اقتصادی کشور است.

   دکتر شجاع فرد، گفت: در صورتی که اهداف غیر انسانی باشد، عمدتا منظور، آسیب زدن به اقتصاد آن کشور، بی اعتمادی در جامعه و شاید بخشی از آن به انسان هم صدمه وارد کند و باعث فوت افراد شود.

   وی اظهار داشت: حوادث بیولوژیک می تواند به دو دسته تقسیم شود " انتقال فرد به فرد را باعث شوند " و یا " خود فرد را صدمه زده و به فرد دیگری منتقل نشود " ، عمدتا گفته می شود که اگر هرچه انتقال آسیب از فردی به فرد دیگر بیشتر باشد، جذابیت سلاح بیولوژیک بالاتر خواهد بود و سعی می شود که در استفاده از سلاح های بیولوژیک، شروع ناگهانی داشته و قابل شناسایی نباشد.

   وی به یک سری عوامل که تمایل به استفاده از سلاح های بیولوژیک را افزایش می دهد، اشاره کرد و از ویژگی های اینگونه سلاح ها گفت.

   وی همچنین از راه های انتشار سلاح های بیولوژیک و توصیه هایی که می تواند به شناسایی و پیشگیری از آسیب های جسمی و روانی این سلاح ها در جامعه کمک کند، گفت و ادامه داد: ارتباط شفاف و روشن بین مردم و حاکمیت  در مدیریت عواقب استفاده از این سلاح ها حائز اهمیت است.

   این استاد دانشگاه، همچنین عدم امکان شناسایی عامل یا عاملان استفاده از این سلاح ها را مطرح کرد و افزود: با توجه به این خصوصیت، امکان ردیابی معمولا وجود ندارد . می توانند مرگ و میر بالا را به همراه داشته باشند که در دسته A قرار می گیرند.

   وی، بااشاره به از هم گسیختگی و ایجاد ترس و هراس در جامعه ، به عنوان هدف اصلی استفاده کنندگان از این سلاح ها، تقسیم بندی سه دسته A  ، B و C  این سلاح ها و توضیحات لازم در خصوص آنها بلحاظ اهداف، نوع انتشار و میزان تخریب هریک را با بیان مثال هایی در این زمینه ذکر کرد.

   بگفته وی، میزان تخریب و صدمات وارده به انسان، با توجه به نوع سلاح، مسیر انتشار و همچنین عوامل مختلف در افراد، متفاوت است، ضمن آنکه طول زمان ماندگاری ، بیماری های زمینه ای افراد و مقاومت بدن افراد ، در میزان صدمات تاثیرگذارند.

   وی در مورد شناسایی ترکیبات این سلاح ها گفت: معمولا همه کشورهای دنیا در این زمینه مشکل دارند و سعی می شود به سمت نظام سلامت سندرمیک پیش برویم و از روش های ساده بالینی استفاده کنیم چرا که اگر برای انجام آزمایش های پیشرفته صبر کنیم، زمان را از دست می دهیم و افراد بیشتری صدمه می بینند. لذا شناسایی اولیه از طریق علائم بالینی انجام می شود و در همین راستا، به شناسایی تخصصی با آزمایش های پیشرفته نیز توجه خواهد شد.

   دکتر شجاع فرد بر آموزش کادر درمان براساس شرایط و وضعیت انتشار آن تاکید کرد و افزود: با توجه به راه های انتشار هریک ، راه های پیشگیری و درمان مشخص می شود.

   وی در رابطه با وظایف نظام سلامت نیز گفت که در اینگونه موارد باید نظام مراقبت فعال داشته باشیم، پایگاه های دیده وری ایجاد شده و توسعه یابد، همزمان به تشخیص و بررسی همه گیری بیماری پرداخته شود و سبب شناسی و مدل انتقال مورد بررسی قرار بگیرد.

   این محقق برجسته حوزه پدافند غیرعامل، مهمترین نظام مراقبت را نظام مراقبت سندرمیک دانست و افزود: همکاران نظام سلامت باید براساس این نظام و برنامه های تدوین شده ، آموزش دیده و فعالیت کنند. ارزیابی از نظام آزمایشگاه های کشور صورت بگیرد و آزمایشگاه ها مانند یک شبکه سراسری ، وصل باشند و نتایج آزمایش ها در اختیار همه آزمایشگاه ها قرار بگیرد .

   وی سطح علمی و تخصصی آزمایشگاه ها را مطابق با نیاز تشخیصی، مورد توجه قرار داد و گفت: حداقل یک آزمایشگاه مجهز در پایتخت وجود داشته باشد تا موارد مشکوک را مورد بررسی قرار بدهد ، ضمن آنکه باید توان تخصصی بیمارستان ها و مراکز درمانی مورد ارزیابی قرار بگیرد تا با توجه به نوع آسیب ها، بتوانند پاسخگوی نیاز مردم باشند.

   دکتر شجاع فرد افزود: مسایل قانونی در مسیر فعالیت ها مشخص و توسط مراجع ذیصلاح مورد بررسی و اقدام باشد و برنامه های گسترده ای از سوی دستگاه های مختلف برای پیشگیری، مقابله و کنترل آسیب ها داشته باشیم.

   وی در ادامه به مواردی از برنامه ها که باید بین دستگاه ها هماهنگ انجام شود و همچنین اطلاع رسانی بموقع و شفاف به مردم و آموزش آنان برای هماهنگی و مشارکت مردم اشاره کرد و داروخانه ها را در شناسایی اولیه از تحرکات بیولوژیک موثر دانست که افزایش مصرف داروی خاصی در یک مقطع زمانی، نشاندهنده مشکلی در جامعه خواهد بود.

   وی افزود: نظام سلامت با گزارش دهی نسبت به بیماری های شایع در جامعه می تواند به این موضوع کمک کند ، ضمن آنکه تربیت نیروهای متخصص در این حوزه در روند کنترل و مدیریت مشکلات موثر خواهد بود.

   وی در پایان سخنانش، سرنخ ها و نکاتی که می توانند علامتی برای شناسایی استفاده از اینگونه سلاح ها در جامعه باشند، بیان کرد و هر یک را با طرح مثالی، توضیح داد و گفت که اقدامات پیشگیری و مقابله با عواقب با توجه به بایدها و نبایدها در جامعه اجرا و به مردم آموزش های لازم داده شود، ضمن آنکه نظام سلامت تقویت، و تجهیزات و امکانات لازم برای مقابله، کنترل و مدیریت صدمات، پیش بینی شود.

انتهای پیام/

تهیه و تنظیم خبر: نعیمی پور