دکتر یدالله ابوالفتحی ممتاز  متخصص سلامت سالمندان و عضو هیات علمی دانشگاه علوم توانبخشی و سلامت اجتماعی، گفت: « افزایش جمعیت سالمندان یک کشور، نه تنها بحران نیست، بلکه موفقیت و پیروزی محسوب می شود ».

    دکتر ممتاز به مناسبت هفته ملی جمعیت، در گفت وگو با خبرنگار وبدای دانشگاه علوم توانبخشی و سلامت اجتماعی، افزود: به کار بردن واژه‌هایی مانند "بحران" و "سونامی" برای افزایش جمعیت سالمندی، بسیار ناخوشایند و در واقع، یک نوع تبعیض سنی و کلیشه منفی نسبت به سالمندی است، چرا که افزایش جمعیت سالمندان یک کشور، پیروزی و موفقیت برای آن کشور محسوب می شود و در واقع، نشان می دهد، همه سیستم‌ها و دستگاه‌های کشور در حوزه‌های مختلف بهداشت، درمان، آموزش، امنیت، اقتصاد و...، خوب عمل کردند که  افراد جامعه، از طول عمر بیشتر برخوردار شده و به سنین بالاتر رسیدند.

    وی ادامه داد: در صورت عدم برنامه‌ریزی، عدم ارائه خدمات مناسب، عدم در نظر گرفتن مستمری، بیمه‌های مراقبتی و درمانی برای دوران سالمندی، افزایش جمعیت سالمندی تبدیل به " بحران " می‌شود.

جمعیت سالمندی حدود 10 درصد جمعیت کشور را تشکیل می‌دهد

    این محقق حوزه سالمندی، با اشاره به وضعیت جمعیتی کشور گفت: « در حال حاضر، حدود 10 درصد از جمعیت ایران، بالای 60 سال و بیشتر سن دارند »، و در مقایسه با سایر کشورها، ایران در بین حدود 200 کشور دنیا، رتبه 110 را دارد که نشاندهنده رتبه سالمندی میانه ایران است.

با افزایش جمعیت، فقط درصد جمعیت سالمندان کمتر می‌شود

    دکتر ممتاز توضیح داد: « اگر بخواهیم جوانی جمعیت داشته باشیم، بسیار عالی است، اما باید در نظر بگیریم که « با افزایش تولد و زیاد شدن جمعیت، از تعداد جمعیت سالمندان کم نمی‌شود، بلکه فقط درصد آن نسبت به جمعیت کشور، کمتر می‌شود »، بنابراین نباید از برنامه‌ریزی برای سالمندان، غفلت کنیم.

    وی ضمن اشاره به پیش بینی‌های سازمان ملل در این خصوص، گفت: در سال 2050 میلادی، 32 درصد از جمعیت ایران را افراد 60 سال و بالاتر تشکیل می‌دهد که در این صورت باز هم درصد خیلی بالایی نیست.

90 درصد سالمندان سال 2050 میلادی، با سواد هستند

     این محقق حوزه سالمندی با اشاره به وضعیت آینده کشور گفت: در آینده هم افزایش جمعیت سالمندی،  بحران نیست، چرا که باید در نظر بگیریم، حتی اگر در سال 2050 میلادی، 32 درصد جمعیت کشور را سالمندان تشکیل دهند، سالمندان آن زمان به مراتب سالم‌تر از سالمندان امروز هستند، مانند سالمندان امروز که نسبت به سالمندان 40-50 سال قبل سالم‌تر هستند، در حال حاضر امید به زندگی یک فرد 60 ساله، حدود 22-23 است و نشان می‌دهد که این فرد، حداقل 15 سال دیگر می‌تواند کار کند، اما 50 سال قبل اینطور نبود و سالمندان فعلی و سالمندان 20-30 سال آینده، نسبت به سالمندان گذشته، فعال‌تر و متوقع‌تر هستند.

     وی همچنین با اشاره به اینکه حدود 70 درصد سالمندان فعلی کشور، بی‌سواد هستند، پیش بینی کرد که بیش از  90 درصد سالمندان در سال 2050 میلادی، با سواد و دارای پس انداز و بیمه‌های بازنشستگی خواهند بود و به عبارتی، سالمندان سال 2050 میلادی نسبت به سالمندان امروز، به مراتب وضعیت مالی بهتری خواهند داشت.

« اولین، مهمترین و اساسی‌ترین مشکل، نگرش جامعه به موضوع سالمندی است »

    عضو هیات علمی دانشگاه در بخش دیگری از صحبت هایش، با بیان مسائل و مشکلات جامعه سالمندی گفت: « اولین، مهمترین و اساسی‌ترین مشکل، نگرش جامعه به موضوع سالمندی است »، وقتی نگرش جامعه نسبت به جامعه سالمندی، نگرش منفی باشد، باعث می‌شود که در همه سطوح، این نگرش در تصمیم گیری‌ها تاثیرگذار باشد، وقتی نگرش افراد جامعه و خانواده‌ها نسبت به سالمندی، یک نگرش منفی باشد، سالمندان را بیشتر به عنوان یک سربار می‌بینند، و این نگرش‌ها باعث می‌شود، برنامه‌ها و خدماتی که برای سالمندان در نظر می‌گیرند، با کیفیت خوبی نباشد.

   دکتر ممتاز تاکید کرد: مسئولین باید نسبت به این موضوع، نگرش واقع‌بینانه و مثبت داشته باشند تا در برنامه‌ریزی‌ها، تصمیم‌گیری‌ها و اختصاص منابع برای سالمندان، بهتر عمل ‌کنند. از سویی، نگرش منفی جامعه نسبت به سالمند باعث می‌شود، فرد سالمند از خود بیزار شود، احساس سرباری، احساس ناخوشایند و گاه تنفر نسبت به وضعیت خود داشته باشد که این اصلاح نگرش را باید از دبستان‌ها آغاز کنیم و برای ارتقای نگرش مثبت در مورد سالمندان و دوران سالمندی، آموزش بدهیم.

   وی افزود: ضمن آنکه نیازهای اساسی سالمندان شامل خدمات بهداشت و درمان است، همانطور که گروه‌های سنی دیگر نیز نیاز به بهداشت و درمان دارند. اگر چه که سالمندان به جای خدمات درمانی، بیشتر نیاز به خدمات توانبخشی دارند.

   متخصص سلامت سالمندی، مهمترین و اساسی‌ترین رکن در ارائه خدمات بهداشتی و درمانی به سالمندان را " تامین تعداد نیروی لازم از متخصصان " برای پاسخگویی به نیاز جمعیت سالمندان دانست و گفت: متاسفانه ما در تربیت نیروهای متخصص برای ارائه خدمات به سالمندان، عقب هستیم.

    وی افزود: « در حال حاضر، تعداد افراد متخصص طب سالمندی در کشور، کمتر از 30 نفر است »، یعنی افرادی اکنون در حال ارائه خدمات مراقبتی و درمانی به سالمندان هستند که تخصص لازم برای ارائه این خدمات به سالمندان را ندارند، چون چند سالی است که پذیرش داوطلب برای تخصص " طب سالمندی "، متوقف شده است و باید تربیت نیرو در این زمینه را مجدد راه اندازی کنیم.

    دکتر ممتاز تصریح کرد: از سویی، هم اکنون متخصصانی در حوزه سلامت سالمندی، در کشور داریم که جایگاه آنها در وزارت بهداشت، مشخص نیست. برای مثال، متخصصانی با مدارک فوق‌لیسانس و دکترای تخصصی "سلامت سالمندی" فارغ التحصیل می شوند که می‌توانند بهترین خدمات تخصصی توانبخشی شناختی را به سالمندان ارائه بدهند، اما در سیستم وزارت بهداشت و سیستم‌های ارائه دهنده خدمات مراقبتی، جایگاهی ندارند.

    وی در بیان نیازهای جمعیت سالمندان، ادامه داد:  مساله سوم که در حوزه سالمندی باید مورد توجه قرار بگیرد، مساله " نگهداری سالمندان " است. « اگر چه بهترین مکان برای دوران سالمندی، خانه شخص سالمند می‌باشد، اما باید پذیرفت که درصدی از سالمندان، نیاز به خانه سالمندی دارند ». در حال حاضر در دنیا، به ازای  18 سالمند، یک تخت در خانه‌های سالمندان وجود دارد که این رقم، متاسفانه در ایران، یک تخت به ازای بیش از 300 سالمند است. یعنی اگر حتی یک سالمند واقعا نیاز به نگهداری در خانه سالمندان داشته باشد، مجبور است بر خلاف میلش در خانه بماند. بنابراین، نیاز به گسترش تخت‌ها و مراکز نگهداری در شان و جایگاه سالمندان داریم.

  وی افزود: برای حل مشکل کمبود خانه‌های سالمندان در کشور، بهتر است، خیرین بعد از توجه به مواردی چون مدرسه‌سازی و یا ایجاد خانه‌های بهداشت، در حوزه تاسیس خانه‌های سالمندی وارد شوند تا فرد سالمندی که نیازمند خدمات بستری در خانه سالمندان است، مانند فرد بیماری که در صورت نیاز در بیمارستان بستری می‌شود، در خانه سالمندان، بستری شود، و این نگرش منفی نسبت به خانه‌های سالمندان که فکر می‌کنیم، هر کسی به خانه سالمندان می‌رود، دارای بچه‌های ناخلف و ... است، نادرست بوده و در واقع، شرایط ایجاب می کند که گاهی فرد سالمند نیاز به نگهداری در خانه‌های سالمندان داشته باشد.

بیش از 50 درصد سالمندان توسط اعضای خانواده و اطرافیان خود مورد سوء رفتار قرار گرفته‌اند

  متخصص سلامت سالمندی، از " سالمند آزاری " به عنوان مساله مهم دیگری در این حوزه، سخن گفت و تاکید کرد که برخی افراد جامعه، نحوه درست رفتار و برخورد مناسب با سالمندان را بلد نیستند. طبق تحقیقات انجام شده، « بیش از 50 درصد از سالمندان در خانه‌های خود، توسط اعضای خانواده و اطرافیان خود مورد سوء رفتار قرار گرفته‌اند ». حتی استفاده از  واژه‌های بچگانه در برخورد با سالمندان، می‌تواند بدترین نوع آسیب نسبت به سالمند باشد، چرا که اغلب رفتارهای بچگانه با سالمندان، ناراحت کننده است، اما کسی به آن، توجه نمی‌کند و یا نمی‌داند، که باید مورد آموزش قرار بگیرند.

در تامین امکانات شهری و مسکن، به نیازهای دوران سالمندی افراد توجه شود

    دکتر ممتاز، حوزه دیگر در مجموعه نیازهای سالمندان را " مسکن مناسب برای سالمندان " ذکر کرد و گفت: سازمان‌های مسئول که مجوز ساخت و ساز می‌دهند، باید نگرش بلندمدت در ساخت و سازها داشته باشند، تا خانه‌ها مناسب دوران سالمندی افراد باشد.

    وی افزود: شهرسازی هم از جمله فعالیت هایی است که حتما باید متناسب با نیازهای سالمندان، مورد توجه قرار بگیرد. یعنی، شهر دوستدار سالمند داشته باشیم و مواردی مانند پل هوایی، مناسب سازی شهر برای عبور و مرور سالمندان، مناسب سازی اتوبوس ها برای استفاده این قشر و ... را در نظر بگیریم.

سالمندان، نیازمند احیای طرح شهید رجایی هستند

    عضو هیات علمی حوزه سالمندی دانشگاه علوم توانبخشی و سلامت اجتماعی همچنین، بعد مادی زندگی سالمندان را مورد توجه قرار داد و اظهار داشت: بدترین حالت برای یک سالمند که سال‌ها با قدرت و انرژی زندگی کرده است، این است که در دوران سالمندی، درآمدی نداشته باشد و از نظر مالی نیازمند دیگران باشد. بلکه در این حوزه هم نیاز است، دولت اقداماتی انجام دهد و برای مثال، به جای اینکه یارانه‌ به همه افراد جامعه بدهد، آن را به یک گروه سنی خاص اختصاص بدهد و بنظرم، احیای طرح شهید رجایی نیز می تواند به این بخش کمک کند.

    دکتر ممتاز توضیح داد: طرح شهید رجایی، یکی از طرح‌های درخشان در حوزه سالمندی است که براساس آن، برای افراد بالای 60 سال مستمری در نظر گرفته می شود، اما متاسفانه چند سالی است که اجرای این طرح متوقف شده است، در صورتی که هم اکنون در بسیاری از کشورهای دنیا، بدون اینکه فرد مستخدم رسمی باشد، وقتی به سن 65 سالگی می‌رسد، حداقل حقوقی را برای او در نظر می‌گیرند و یک مستمری عمومی برای او برقرار می شود.

در جهت حمایت از سالمندان، به مراقبان و خانواده افراد سالمند، توجه شود

    وی، حمایت از مراقبان و خانواده افراد سالمند را نیز در جهت پشتیبانی از سالمندان و رفع نیازهای آنان دانست و گفت: در حال حاضر، یک جمعیت بین 30 تا 60 ساله داریم که این افراد از دو گروه کودکان و سالمندان مراقبت می‌کنند و در اصطلاح به آنان، نسل ساندویچی گفته می‌شود. شناسایی افراد این گروه، ارائه خدمات و حمایت از نسل ساندویچی، مانند " کاهش مالیات از آنان، توجه به شرایط این افراد در محیط کار، همچون دادن مرخصی ساعتی و روزانه برای رسیدگی به امور سالمندشان و ... "، از دیگر راه‌هایی است که می‌توان به وسیله آن، به سالمندان توجه کرد.

    وی در پایان این گفت وگو، خاطرنشان کرد: با توجه به مشکلات مطرح شده و انجام برنامه‌ریزی‌های صحیح، می‌توان دوران سالمندی را به دوران بسیار شیرینی برای سالمندان تبدیل کرد و آنان را مورد تکریم قرار داد.

انتهای پیام/

تهیه و تنظیم خبر: شاهی – نعیمی پور