نخستین نشست قرارگاه تعالی سلامت و جوانی جمعیت دانشگاه علوم توانبخشی و سلامت اجتماعی به ریاست رئیس دانشگاه و با حضور اعضای قرارگاه، شامل معاونان دانشگاه، مشاور امور بانوان، مدیران امورهیات علمی، روابط عمومی و مشارکت های اجتماعی دانشگاه برگزار شد.

    به گزارش خبرنگار وبدای دانشگاه، دکتر حمیدرضا خانکه رئیس دانشگاه در ابتدای این نشست، ضمن تشکر از دکتر سجادی که مسئولیت این کمیته را بعهده گرفت، گفت: براساس مطالعه ای از سوی کمیته جمعیت فرهنگستان علوم پزشکی کشور، وضعیت جمعیت در کشور و راهکارهای افزایش جمعیت، مشخص شد، علاوه بر این، تجارب دنیا در این خصوص و مطالعه مقایسه ای در این زمینه نشان داد که وضعیت جمعیت در کشورمان مانند بسیاری از کشورهای دنیا، خوب نیست.

    وی افزود: شاخص TFR در کشورما، حدود 1/64 است یعنی امید می رود که یک خانم در کل دوره باروری، 1/64 فرزند بیاورد و در واقع، سطح جایگزینی که 2/2 یا 2/3 است، تامین نمی شود. و جمعیت، رشد بسیار منفی پیدا کرده و دلایل مختلفی برای این موضوع وجود دارد، سن ازدواج و سن فرزندآوری بالا رفته و اولین فرزند را در سن بالا می آورند، شرایط اقتصادی و ... در نهایت، آنچه در مورد جمعیت کشور ما متصور است، با افزایش رشد جمعیت سالمندی، شرایط بحرانی تر خواهد شد.

    دکتر خانکه ادامه داد: پیش بینی می شود که در سال 2050 میلادی، جمعیت کشور ما حدود 100 میلیون نفر بشود و سال 2100 میلادی، این جمعیت به 70 میلیون نفر با 30 درصد سالمند می رسد، بنابر این وضعیت جمعیت در کشور ما، خوب نیست و افزایش سالمندی، خیلی سریع اتفاق می افتد.

    این عضو فرهنگستان علوم پزشکی کشور اظهار داشت: بمرور پنجره جمعیتی ما که جمعیت دهه 60 بود را از دست می دهیم و این جمعیت دهه 60، فرصتی بود که بتوانند به جوانی جمعیت کمک کنند، اما این فرصت در حال از بین رفتن است. نسبت زنان به مردان در کشور ما مثل همه کشورهای دنیا، 51 به 49 است و تعداد دختران دهه 60 که ازدواج نکردند، بیشتر از پسرهاست و هرچند که از نظر تناسب جمعیتی، مشکلی نداریم، اما وضعیت تحصیل در کشور ما نامتناسب است، بطوری که بیشترین بی سوادی را در میان خانم ها و بیشترین افراد با تحصیلات عالیه را هم در میان جمعیت زنان داریم و قبولی کنکور هم بیشتر در میان دختران است، و عدم تناسب در این خصوص وجود دارد.

    دکتر خانکه افزود: مهاجرت از روستاها به شهرهای کوچک و از شهرهای کوچک به شهرهای بزرگ و از شهرهای بزرگ به خارج از کشور افزایش یافته و مهاجرت معکوس به روستاها تا حدودی به چشم می خورد، ولی این مهاجرت معکوس از سوی شهرنشینانی است که برای ویلاسازی، به روستاها می روند، نه برای کشاورزی.

    وی در این خصوص و براساس پیش بینی بانک جهانی، گفت: کشور ما تا سال 2100 میلادی مفهومی به عنوان روستا نخواهد داشت، چون در حال حاضر 74 درصد جمعیت کشور، شهرنشین هستند و تا 20 سال آینده، این رقم به 86 درصد می رسد و بنظر می آید که تا 2100 میلادی، ما عملا مفهومی به عنوان روستا نخواهیم داشت، و این درحالی است که امید ما در خصوص فرزندآوری، بیشتر روستائیان هستند.

    این محقق حوزه سلامت اجتماعی افزود: تجربه جهانی نشان می دهد، موفقیت کشورهایی مانند سوئد، نروژ، فنلاند و آلمان در موضوع فرزندآوری، به دلیل ایجاد تناسب بین کار و زندگی زنان بوده است، مثلا برخی کشورهای اروپایی مرخصی زایمان و پس از آن، مرخصی نگهداری از فرزند را افزایش دادند و برخی کشورها نیز خدمات اجتماعی و تسهیلات نگهداری از کودک را برای خانم ها فراهم می کنند و مطالعات نیز نشان داده، کشورهایی که روی خدمات اجتماعی کار کردند، موفق تر بودند.

    دکتر خانکه با اشاره به قانون جوانی جمعیت که مجلس شورای اسلامی مورد تصویب قرار داد، گفت: مقدمات این قانون با انجام مطالعات و تهیه و ارسال توصیه های سیاستی از فرهنگستان علوم پزشکی آغاز شد و هدف این بود که مدیریت جمعیت، مدیریت متناسب با سطوح و دهک ها باشد. یعنی دهک های بالا را هم نسبت به فرزندآوری ترغیب کنیم، اما قانون تصویب شده، تمرکز را روی دهک های پائین گذاشته است و یا هدف این بود که خدمات اجتماعی را گسترش بدهیم. اما برخی از قوانین ما اجازه ارائه خدمات و تسهیلات را به مادران نمی دهد.

    وی افزود: مثلا بارها مشاور بانوان دانشگاه پیشنهاد تاسیس مهدکودک برای حمایت از همکاران دارای فرزند زیر شش سال را مطرح کرده است، اما دانشگاه براساس قانونی که چند سال پیش تصویب شد، و دستگاه های دولتی را از داشتن مهدکودک و حتی سرویس ایاب و ذهاب، منع کرده، نمی تواند مهدکودک داشته باشد. اما می تواند کمک هزینه مهدکودکی که در هر نقطه از شهر، فرزند زیر شش سال همکار دانشگاه را نگهداری می کند، پرداخت کند.

    رئیس دانشگاه تصریح کرد که ما وظیفه داشتیم، این کمیته را با مسئولیت خانم دکتر سجادی راه اندازی کنیم و در وزارت بهداشت نیز این قرارگاه با مسئولیت دکتر حیدری معاون بهداشتی وزارت، تشکیل شده است و بنظر می آید که حاکمیت همت قوی دارد که به وضعیت جمعیت بپردازد. و ما هم باید در دانشگاه، درباره این موضوع فکر کنیم و برنامه هایی تدوین کنیم تا به جوانان و همکاران خانم کمک شود و استرسشان کاهش یابد و در جهت اجرای سیاست جوانی جمعیت قدم برداریم.

*****

   در ادامه این نشست، دکتر حمیرا سجادی دبیر قرارگاه تعالی سلامت و جوانی جمعیت دانشگاه علوم توانبخشی و سلامت اجتماعی طی سخنانی به کمبود اطلاعات در این زمینه اشاره کرد و در عین حال، از برنامه های پیشنهادی مانند « اطلاع رسانی در خصوص قوانین و گزارش های منتشر شده در این ارتباط از طریق وب سایت دانشگاه و روش های دیگر، حمایت دانشگاه از پایان نامه های دانشجویی و طرح های پژوهشی با موضوعات مرتبط، و حمایت معاونت آموزشی دانشگاه از دانشجویانی که در دوره بارداری هستند و یا مادران کودکان زیرشش سال از سوی معاونت توسعه، و استفاده از راهنمایی حداقل یک متخصص جامعه شناسی و جمعیت شناسی در تدوین برنامه های قرارگاه » گفت.

   فرشته مخبر مشاور رئیس دانشگاه در امور بانوان نیز در سخنان کوتاهی به مصوبات گردهمایی اخیر مشاوران روسای دانشگاه های علوم پزشکی کشور در مشهد اشاره کرد و در مورد برخی از مصوبات که مستقیما به موضوع فرزندآوری و اجرای قانون جوانی جمعیت کمک می کند، توضیح داد. ضمن آنکه قرار شد، راهکارهای قانونی مربوطه را پیگیری و نتایج آن را برای نشست آتی ارائه بدهد.

    دکتر مسعود فلاحی معاون تحقیقات دانشگاه نیز با اشاره به تجربه گذشته دانشگاه در مدیریت مستقیم مهدکودک برای فرزندان همکاران، گفت: با توجه به تمایل برخی از همکاران برای استفاده از مهدکودکی که در نزدیکی محل سکونت و منزلشان قرار دارد، لذا قرارداد با مهدکودکی که همکاران در مناطق مختلف می شناسند و برای فرزندشان مناسب می دانند، برای دانشگاه عملی ، و برای همکاران مناسب خواهد بود.

    وی همچنین افزود: انجام مطالعه برای آگاهی از نیازهای همکاران جوان برای ازدواج و همکارانی که فرزند زیر شش سال دارند، لازم است. ضمن آنکه می توان ارائه خدمات مشاوره ازدواج و مشاوره فرزندآوری با همکاری معاونت درمان، برگزاری کارگاه های آموزشی در این ارتباط و تهیه آئین نامه و یا چارچوب فعالیت های قرارگاه را در برنامه این کمیته قرار داد.

    در ادامه دکتر خانجانی معاون فرهنگی – دانشجویی دانشگاه، دکتر شهشهانی پور مسئول امور هیات علمی دانشگاه و نماینده معاونت آموزشی دانشگاه در این کمیته، اجرای طرح های پژوهشی و مطالعات کمی و کیفی برای دستیابی به اطلاعات مربوط به مشکلات زوج های جوان در ارتباط با فرزندآوری را لازم دانستند.

    دکتر شاهرخی مسئول دبیرخانه مشارکت های اجتماعی دانشگاه نیز در سخنانی به جایگاه این کمیته از قرارگاه و اجرایی شدن مصوبات آن در حوزه های آموزشی و پژوهشی اشاره کرد و اجرای طرح های پژوهشی کلان برای تصمیم سازی در کل کشور را ضروری دانست و گفت: نتایج پروژه های تحقیقاتی که از طرح سئوال های مردم آغاز می شود، می تواند به تصویب قوانین خوب در حمایت از برنامه ها و پیشگیری از تصویب قوانین نامناسب و ناهماهنگ با سیاست جوانی جمعیت کمک کند.

    دکتر مهرداد فرخی معاون توسعه مدیریت دانشگاه در سخنانی تاکید کرد که طرح تحقیقاتی در جهت بسترسازی برای اجرای قانون جوانی جمعیت تهیه و اجرا شود و در بحث اجرایی، دو گروه دانشجویان، و کارمندان و اساتید را در نظر داشته و توصیه های سیاستی براساس شرایط هر قشر تهیه و منتشر شود.

    وی همچنین درباره منابع مالی اختصاصی این موضوع گفت: برای فراهم کردن تسهیلات جهت همکاران و یا دانشجویان، باید منابعی اختصاص یابد که کاملا اثرگذار باشد وگرنه هم منابع به هدر می رود و هم اثرگذاری لازم را نخواهد داشت.

    حجت الاسلام والمسلمین افشاری مسئول دفتر نمایندگی نهاد رهبری در دانشگاه، طی سخنانی با اشاره به اهمیت آمار اولیه کارکنان و دانشجویان متاهل و در آستانه فرزند دار شدن در برنامه های قرارگاه جوانی جمعیت، گفت: پس از جمع آوری آمار و اطلاعات مربوطه، طرح های پژوهشی براساس اطلاعات، برای دو قشر دانشجویان و کارمندان دانشگاه و یا یکی از دو قشر، تعریف و اجرا شود.

    وی افزود: طرح های پژوهشی با موضوعات مربوطه در سطح کشوری طراحی شود و بصورت پایلوت اجرا، و نتایج آن به وزارت بهداشت اعلام شود تا در صورت تایید، بصورت کشوری اجرا گردد. ضمن آنکه می توان بسته های پیشنهادی خدمات براساس نتایج پروژه های تحقیقاتی آماده کرد.

    حاج آقا افشاری، همچنین تاکید کرد که برنامه های فرهنگی در ارتباط با این موضوع ، مانند معرفی مادر نمونه در دانشگاه نیز می تواند در روند کار و اثرگذاری فرایند کمک کند.

*****

    دکتر خانکه رئیس دانشگاه با اشاره به موضوعاتی که می تواند بصورت غیرمستقیم بر جوانی جمعیت موثر باشد، گفت: وقتی حوادث ترافیکی سالانه سبب مرگ و میر بسیار می شود که بیشترین جمعیت آسیب پذیر در این حوادث، شامل گروه های سنی 5 تا 29 سال می باشد، لذا حوادث ترافیکی به نوعی قشر جوان که در سن باروری هستند را از بین می برد. و یا آسیب های اجتماعی مانند مصرف الکل و مواد مخدر که قشر جوان کشور را هدف قرار می دهند و سبب فوت آنان و یا اختلال در زندگی عادی آنان می شود، گویای این مساله است که باید برای حل این معضلات و دستیابی به راهکارهای آنها، جدی تر عمل کرد.

   وی همچنین مهاجرت را یکی از عوامل خروج جمعیت جوان از کشور خواند و گفت: مهاجرت که سالانه رقم بالایی را به خود اختصاص می دهد، بیشتر در میان جمعیت جوان کشور اتفاق می افتد که می توان با طراحی و اجرای پروژه های تحقیقاتی به علل و عوامل آن و راهکارهای مربوطه دست یافت.

   رئیس دانشگاه افزود: همکاران در نظر داشته باشند که می توانیم روی محورهایی مانند « تشویق جوانان به ازدواج، از طریق ارائه تسهیلات به زوج های جوان، تشویق زوج های جوان برای فرزندآوری از طریق تسهیلاتی که مثلا به مادران باردار داده می شود » کار کنیم، ضمن آنکه می توان الگوهای خوب در این خصوص، مانند مادران نمونه را به مناسبت های مختلف اعلام کرد.

    دکتر خانکه در نهایت، با جمع بندی نظرها و پیشنهادهای ارائه شده، گفت: همانطور که حاج آقا افشاری هم پیشنهاد دادند، آمار و اطلاعات پایه ای از اعضای هیات علمی، کارکنان و دانشجویان از طریق معاونت های آموزشی، توسعه مدیریت و دانشجویی تهیه و ارائه شود، و معاونت تحقیقات برای طراحی و اجرای پروژه های تحقیقاتی، مراکز تحقیقاتی SDH، رفاه اجتماعی و سالمندی دانشگاه را در زمینه موضوعات مختلف این حوزه فعال کند.

    وی سپس از خانم مخبر مشاور رئیس دانشگاه در امور بانوان خواست تا فهرستی از همکاران خانم که فرزند زیر شش سال دارند، تهیه شود تا معاونت توسعه دانشگاه چگونگی ارائه خدمات و تسهیلات مطابق با امکانات دانشگاه را مورد بررسی قرار بدهد.

    وی از دکتر فلاحی و دکتر خانجانی نیز خواست تا چگونگی برقراری سرویس ایاب و ذهاب را با توجه به امکانات دانشگاه مورد بررسی قرار داده و نتایج بررسی در جلسه آتی ارائه شود.

    رئیس دانشگاه از دکتر سجادی نیز خواست تا ضمن تهیه آئین نامه ای برای فعالیت قرارگاه، با همکاری واحدهای مربوطه در معاونت های آموزشی و توسعه مدیریت، امکانات دانشگاه جهت ارائه تسهیلات آموزشی و کاری به دانشجویان و کارمندان خانم که در دوره بارداری قرار دارند، بررسی شود.

    وی همچنین، چند نمونه از تسهیلات آموزشی و کاری را که برای اجرای آنها از سوی دانشگاه امکانپذیر خواهد بود، ذکر کرد.

    دکتر خانکه در ادامه، به عملکرد کشورهای دیگر در این زمینه اشاره کرد و افزود: باید در کشور ما نیز همه کمک کنند و فرزندآوری، امتیاز تلقی شود و تسهیلاتی در سطح جامعه برای افرادی که فرزند می آورند و با فرزند خود در اماکن عمومی حضور پیدا می کنند، قائل شویم.