شیوع پاندمی کووید در ایران و دیگر کشورهای دنیا، گروه‌های بسیاری را متاثر کرد و یکی از گروه هایی که در این همه گیری، آسیب‌های زیادی را تحمل کرد، اما کمتر مورد توجه قرار گرفت، گروه کودکان بود، به همین دلیل برای بررسی تاثیرات همه‌گیری کووید 19 بر روی کودکان، با دکتر " منصوره کریم‌زاده" عضو هیات علمی دانشگاه علوم توانبخشی و سلامت اجتماعی به گفت وگو نشستیم تا بیشتر با ابعاد این موضوع آشنا شویم.

   دکتر کریم‌زاده عضو هیات علمی گروه رشد و پرورش کودکان پیش از دبستان دانشگاه علوم توانبخشی و سلامت اجتماعی در ارتباط با این موضوع، بر اهمیت بررسی تاثیرات کووید 19 بر روی کودکان تاکید کرد و گفت: کودکان و به خصوص کودکان پیش از دبستان در زمان همه‌گیری کووید 19 از جنبه‌های مختلف اجتماعی، روانی، جسمی، خانوادگی، اقتصادی و به ویژه آموزش، آسیب دیدند.

   وی افزود: با وجود اینکه حدود 18 الی 20 نهاد همچون بهزیستی و آموزش و پرورش متولی آموزش کودکان پیش از دبستان هستند، فضایی برای آموزش آنان ایجاد نشد و باعث محروم شدن این گروه از کودکان از آموزش رسمی شد، در حالی که آموزش و پرورش از طریق سامانه‌هایی مثل سامانه شاد، توانست خلا نبود کلاس‌های حضوری را برای مقاطع ابتدایی تا پایان دبیرستان جبران کند و این گروه‌ها از طریق کلاس‌های مجازی از فضای آموزش رسمی محروم نشدند.

در دوره همه‌گیری کووید 19 با افت کمی و کیفی آموزش مواجه بودیم

   دکتر کریم‌زاده که با توجه به حوزه تخصصی‌شان بیشتر بر روی کودکان پیش از دبستان مطالعه کرده، در ادامه توضیح آسیب‌های حوزه آموزش گفت: « در دوره کرونا، کودکان با افت کمی و کیفی آموزش مواجه بودند ».

  وی در این باره تصریح کرد: چون آموزش در دوره پیش دبستانی یا پیش از دبستان به صورت تعاملی و با هدف رشد همه جانبه کودکان و نه صرفا در یک بعد شناختی صورت می‌گیرد و این دوره یکی از مهترین دوره‌های است که کودک از جنبه‌های شناختی، عاطفی، اجتماعی، هیجانی و حتی اخلاقی، به آمادگی و رشد همه جانبه‌ای می‌رسد و برای ورود به دبستان و آموزش رسمی آماده می‌شود، لذا دایر نبودن کلاس‌های آموزشی در دوره همه‌گیری کووید 19، از تحقق این اهداف جلوگیری کرد و شاهد افت کیفیت آموزش در این دوره بودیم.

   وی همچنین عامل دیگر تاثیرگذار در کاهش کیفیت آموزش در دوره همه‌گیری کووید 19 را ارائه آموزش در فضای مجازی عنوان کرد و گفت: « قطعا کیفیت آموزش در بستر مجازی با کیفیت آموزش حضوری به خصوص برای گروه سنی پیش از دبستان که قرار است تمام اهداف آموزشی از طریق بازی و تعامل محقق شود، بسیار متفاوت است ».

   وی افزود: در فضای مجازی ارتباط یک طرفه است و ارتباط تعاملی صورت نمی‌گیرد، رشد اجتماعی کودک آسیب می‌بیند و باعث ضعف مهارت‌های ارتباطی در کودک می‌شود، بنابراین « فضای مجازی و ضعف‌های ارتباطی آن، باعت افت کیفی آموزش در این دوره شده است ». 

   کریم‌زاده در رابطه با عوامل ایجاد کننده افت کمی آموزش خاطرنشان کرد: «عدم فعالیت موسسات آموزشی خصوصی، تعطیلی و ورشکسته شدن برخی از آنها، عدم بازگشایی مهدکودک‌ها و مراکز دیگری همچون شهرداری‌ها که در حوزه آموزش پیش از دبستان فعالیت می‌کردند، افت کمی مراکز آموزشی را به دنبال داشت ».

   این استاد دانشگاه در رابطه با چرایی افت کمی مراکز آموزشی افزود: به دلیل عدم امکان ارائه خدمات، تقریبا یک سوم این مراکز ورشکسته شدند و در نتیجه افت کمی مراکز آموزش را شاهد بودیم و این‌ موارد کودکانی که در بافت روستایی بودند را بیشتر تحت تاثیر قرار داد، چون شاید در محیط‌های شهری، مراکز آموزشی به صورت محدود از طریق امکانات آنلاین توانستند برخی از خدمات را به کودکان ارائه دهند که در بافت‌های روستایی این امکان کمتر وجود داشت، بنابراین علاوه بر افت کمی آموزش، بی‌تعادلی یا نابرابری در بهره‌مندی از امکانات آموزشی را نیز مشاهده می‌کنیم.

در دوره همه‌گیری کووید 19، انواع کودک آزاری در خانواده‌ها افزایش یافته است

   مدیر گروه رشد و پرورش کودکان پیش از دبستان دانشگاه علوم توانبخشی و سلامت اجتماعی بعد دیگری که باعث آسیب بر روی کودکان شده است را در بستر خانواده مطرح کرد و گفت: « در دوران کرونا تعاملات خانوادگی تحت تاثیر مشکلات اقتصادی، اجتماعی و عاطفی قرار گرفته است ». تعاملات خانوادگی کمتر شده، تنش‌ها و خشونت‌های خانوادگی افزایش یافته و به طبع آن خشونت با کودکان افزایش یافته است، چنانچه طبق آمار موجود، انواع کودک آزاری مثل خشونت کلامی، پرخاشگری، بی‌توجهی، سرکوفت زدن در خانواده‌ها بیشتر شده است. حتی شاید خیلی از این کودکان به خاطر ضعف اقتصادی یا ضعف در احیای بسترهای آموزشی، دیگر امکان ورود به فضاهای آموزشی را نداشته باشند.

   کریم‌زاده ادامه داد: ساختار خانواده‌ها مثل تک سرپرست بودن، وضعیت اقتصادی خانواده‌ها، داشتن پس انداز، میزان آن، از دست دادن کار و بیکاری والدین، امکان دورکاری و... نیز هر کدام اثرات متفاوتی بر روی کودکان داشته و بنابراین شرایط خانواده‌ها از نظر ساختاری و وضعیت اقتصادی از جنبه‌های مختلف روی کودکان اثر گذاشته است.

کاهش رشد اجتماعی کودک و ضعف در مهارت‌های ارتباطی از آسیب‌های اجتماعی دوران همه گیری کووید 19 است

   وی همچنین به عنوان عضو رصدخانه اجتماعی کووید 19، به بیان آسیب‌های اجتماعی که کرونا بر روی کودکان داشته پرداخت و گفت: تاثیر منفی در رشد اجتماعی کودکان و ضعف در مهارت‌های ارتباطی آنان به دلیل نبود کلاس‌های حضوری، استفاده بیش از اندازه و رها شده کودکان از فضاهای مجازی و شبکه‌های آنلاین از آسیب‌های اجتماعی دوران همه گیری کووید 19 است.

   کریم زاده، سوء تغذیه شامل ضعف در تغذیه و چاقی را از پیامدهای جسمی دوران همه‌گیری کووید 19 دانست و گفت: « عدم فعالیت و جنب و جوش کودک باعث چاقی و وضعیت نامناسب اقتصادی خانواده، سبب ضعف در تغدیه کودکان می‌شود ».

   وی در ادامه به آسیب‌های روانی نیز اشاره کرد و افزود: کودکان در دوره همه گیری کووید 19، با مشکلات روانی مثل افسردگی‌های خفیف، افزایش اختلال‌های وسواس به دلیل رعایت وسواس‌گونه مسائل بهداشتی توسط خانواده‌ها، گوشه‌گیری، اضطراب و نگرانی روبه رو بودند.

باید پروتکل‌های مداخله‌ای برای احیا و بازتوانی افراد آسیب دیده طراحی شود

   این عضو هیات علمی دانشگاه همچنین، به مشکل اساسی دیگری در زمینه آسیب‌های همه‌گیری کووید 19 بر روی کودکان اشاره کرد و گفت: متاسفانه ما فاقد پروتکل‌های بازسازی و احیای آسیب‌ها در دوره کرونا یا بیماری‌های مشابه برای کودکان هستیم، لذا ضرورت وجود پروتکل‌هایی که به بررسی اختلال‌های بعد از ضربه‌‌ می‌پردازد به شدت احساس می‌شود.

   کریم‌زاده افزود: « در واقع بیماری کووید 19 مثل اختلال  ptsdاست که به آن اختلال پس از ضربه می‌گوییم و ممکن است در این موارداختلالاتی را ببینیم که هیچ پروتکل‌ مداخله‌ای برای بازتوانی آن پیش‌بینی نکرده‌ایم. نکته مهم دیگر این است که نبود این پروتکل‌های مداخله‌ای برای کودکان دارای نیازهای ویژه و خاص، نسبت به کودکان عادی، آسیب زننده‌تر است ».

تمرکز اصلی برای کاهش آسیب‌های همه‌گیری کووید 19 بر روی کودکان، در حوزه آموزش و سلامت باشد

   عضو رصدخانه اجتماعی کووید 19 در بخش پایانی سخنانش به راهکارهای کاهش آسیب‌های کرونا بر گروه‌های خاص اشاره کرد و گفت: با توجه به واکسیناسیون کرونا که در حال اجراست، به نظر می‌رسد ما ظرف چند ماه آینده از کرونا عبور کنیم و وارد دوران پسا کرونا شویم و به همین دلیل باید بیش از توجه به مسائل اقتصادی و... بخش اعظم تمرکزمان بر حوزه آموزش و سلامت گروه‌های مختلف سنی باشد.

   کریم‌زاده درباره اهمیت بعد آموزش و سلامت افزود: همه موارد ذکر شده را می توان در دو بعد آموزش و سلامت گنجاند. به عبارت دیگر، سلامت؛ مجموعه سلامت روانی، سلامت اجتماعی، سلامت عاطفی و سلامت جسمی را در بر گرفته و خود آموزش هم در خدمت سلامت قرار می‌گیرد.

   وی تصریح کرد: بهتر است حداقل در این دوره باقیمانده، به تمهیدات  در حوزه آموزش به خانواده، مدیریت در استفاده از بسترهای مجازی برای پیشگیری از آسیب‌های بیشتر در حوزه‌های مختلف سلامت کودکان اندیشید و بعد سراغ کاهش آسیب‌های اقتصادی مثل این که چگونه می توان خانواده‌های آسیب دیده را احیا کرد، رفت. البته منظور این نیست که مسائل اقتصادی کم اهمیت هستند، بلکه باید در نظر بگیریم حل مسائل اقتصادی بیشتر به سیاست‌های اقتصادی کلان جامعه برمی‌گردد.

   کریم زاده ادامه داد: « حداقل در این دوره می‌توان با ارائه آموزش‌های مناسب، از طریق آموزش و پرورش، وزارت بهداشت، رسانه‌ها، سازمان بهزیستی، از پیشرفت و تداوم آسیب‌ها جلوگیری کرد و با کمک نهادهای مسئول و ارائه برنامه‌های کوتاه مدت و میان مدت به احیا و بازتوانی افراد آسیب دیده کمک کرد».

   وی افزود: با توجه به بررسی وضعیت موجود، وخامت و حوزه‌هایی که در آن وخامت وجود دارد و تعیین مولفه‌های اصلی میتوان برنامه ارائه داد. مثلا اگر قرار باشد در بخش آموزش برای کودکان کار شود، باید ببینیم چه بسترهای وجود دارد، چکار می توان کرد؟ آیا باید به خانواده ها مشاوره دهیم؟ آیا بهتر است روی تربیت مربی‌ها تمرکز کنیم و به آنها آموزش دهیم؟ و باید این مساله را در نظر داشت ‌نمی توان ادعا کرد، قادر به ترمیم همه بخش‌های آسیب دیده هستیم، بلکه باید به صورت واقع‌بینانه در بخش‌هایی که امکان پذیر است، پروتکل های مداخله‌ای طراحی کنیم.

  گفتنی است؛ همایش "همه‌گیری کووید 19 و گروه‌های آسیب‌پذیر"، به همت بسیج جامعه پزشکی دانشگاه علوم توانبخشی و سلامت اجتماعی در تاریخ سوم مردادماه امسال برگزار می‌شود و محورهای همایش شامل «کرونا و سالمندان، کرونا و کودکان (کودکان کار، دانش آموزان)، کرونا و معلولیت و ناتوانی جسمی و روانی، کرونا و زنان (زنان سرپرست خانوار، زنان باردار)، کرونا و زندانیان » و بخش ویژه آن، گزارش موارد خاص از همه‌گیری کووید 19 می باشد.

انتهای پیام/

تهیه و تنظیم خبر: شاهی – نعیمی پور